BETON VE BETONARME KALIPLARI

TANIMI VE YAPILIŞLARI

Beton ve betonarme elemanların yapılabilmesi için, plastik veya sulu kıvamdaki betona istenilen şekli almaşım sağlamak üzere kalıp Ayarla­nır, yapılarda beton ve betonarmenin kullanılmasını tercih ettiren fak­törlerden biri, betona başlangıçta belirlenen şeklin kolaylıkla verilmelidir, Ahşap ve metalden yapılan kalıplar dökülen beton prizini yaptıktan sonra, kalıp dökülür.

TANIMI

Beton ve betonarme yapı elemanlarının inşasında, yerine dökülen be­tonun projedeki biçimde durmasını sağlamak için kullanılan yüzey kap­lamam ile bu kaplamanın bağlanması ve desteklenmesi için kullanılan par­çalardan meydana getirilen sisteme kalıp denir. Betonarme kalıplan pro­jesine uygun olarak, gerektiğinde çelik çubukların yerine konulup bağ­lanmasını sağlamak, karılmış betona istenilen şekli vermek, prizini ya­pıncaya kadar ağırlığım taşımak ve yanlara basıncını önlemek üzere ge­çici olarak yapılır.

Kagir yığma veya betonarme karkas yapılarda lento, kiriş, döşeme ve merdivenlerin betonları döküldüğünde, beton prizini tam olarak yapın­caya kadar ağırlığını kalıplar taşır. Betonarme temel, kolon, duvar w hatıllarda yan basınçları karşılar. Bir kalıp sistemini meydana getiren kısımlar fonksiyonlarına göre, kaplama ve iskele olmak üzere iki kısma ayrılır.

a.                         Kalıp Kaplaması: Beton veya betonarme yapı elemanına istenilen seklin verilmesini sağlayan, doğal veya yapık tahta, veya metal lev­halarla yapılan kalıp yüzeyidir.

b.                         Kalıp İskelesi: Yeni dökülen betonun kalıp kaplamasına yap­ağı basınç ve yükleri taşıyan kısımdır. Kalıp iskelesi ahşap kama, dikme, kiriş, çapraz kuşaklardan ve ayarlı boru dikmelerle yapılır.

Kalıplar yapılırken aşağıdaki genel kurallara uyulması gerekir.

1.    Kalıpların sonradan söküleceği göz önünde bulundurularak, taşı­dığı betonarme elemanı sarsmadan kolay sökülebilecek şekilde yapılma­lıdır.

2.    Kalıp içine dökülecek betonun basınç ve ağırlığını taşıyabilecek sağlamlıkta, üzerinde çelikler bağlanırken ve beton dökülürken sarsılma­yacak, biçim değiştirmeyecek şekilde olmalıdır.

3.         Kalıp kaplaması için 2,5-3-4-6 cm kalınlığında, 6-20 cm genişli­ğinde tahta ve kalaslar kullanılır. Betonarme elemanın sıvanacaksa rendesiz tahtalarla kaplama yapılır ve tahtalar arasında 1-3 mm aralık bı­rakılır. Beton dökülmeden önce kalıp ıslatılır. Betonarme elemanın yüze­yi sıvanmayacak ise, yüzeyin düzgün olması için rendeli tahtalar aralık çakılır, gerekirse yağlanır veya ıslatılır. Kıvrım olan yerlerde kontr­plak kaplanır. Kaplama için metal levhalar temiz ve yağlanmış olarak kul­lanılır.

4.    Kalıp tahtaları 40-60 cm aralıklarla konulan ızgara kirişlerine, 'başlıklara, klapalara ve kuşaklara, sonradan kolay sökülebilecek şekilde çakılır,

5.    Kiriş, lento ve döşeme kalıplarında ızgara kirişleri, 100-150 cm aralıklarla konulan esas kirişler üzerine oturtulur ve yanlardan çivilenir.

6.         Kirişlerin akına dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur. Ahşap dikmeler, daire veya kare kesitli olarak alınır. Ayarlı boru dikmeler bir­biri içine girebilen 1-11/2 ve 2 inçlik İki parça halinde yapılır. Alt ve Üst uçlarına başlık levhası kaynatılan borular iç içe konularak, istenilen yükseklik sağlanır ve yanlardaki deliklerden en az iki pim konur.

7.         Kalıp yüksekliğinin kolaylıkla ayarlanması ve sökülmesi için dik­melerin altına ahşap çift kâma, kum torbası veya krikolar konur. Dikme­lerin, oturtulduğu zeminin durumuna göre, gerektiğinde altlarına ahşap yastık yerleştirilir.

8.         Dikmelerin dik durmasını ve flabaj zorlamasını önlemek üzere çaprazlar çakılır. Çaprazların eğik olarak çakılmaları, kalıp için gerekli ise de aynı zamanda iskele vazifesini gördürmek için dikmelerin orta yüksekliğinde yatay olarak çakılır.

9.    Dikmelerin eklenmesi gerektiğinde, ek yeri dikme yüksekliğinin üçte birinin üstünde veya altında alınır ve üzerine gelecek yükü taşıya­rak sağlamlıkta eklenir.

10.    Hazırlanan kalıp aynı veya değişik yapılarda çok defa kullanılabilecek, ağırlık ve alan bakımından küçük ise müteharrik olarak yapı­lır. Geniş yüzeylerde, özellikle çıplak beton yüzey elde edilmesi istenilen yerlerde, panolar halinde yapılır ve her defasında temizlenip yağlanarak kullanılır.

            11. Beton dökülüp prizini tam olarak yaptıktan sonra kalıp sökü­lür. Kalıp sökme süresi hava koğuşlarına, betonarme elemanın uzunluk ve hacmine göre değişir. Normal olarak kiriş yanlan 3 gün, açıklığı ar olan döşeme kalıplar 8 gün ve açıklığı fazla olan kiriş ve döşeme kalıp­ları 21 gün bekletilir.

12. Sökülen ahşap kalıp malzemesi temizlenir, kullanma yerlerine veya boyutlarına göre istif edilir. Metal malzemelerden dikmeler ve çap­razlar temizlenir, kaplama olarak kullanılan levhalar temizlendikten son­ra yağlanarak veya boyanarak paslanması önlenir.

Kalıp kaplamasının iç yüzeyi, beton ve betonarme yapı elem anının dış yüzeyini şekillendirecek biçimde yapılır. Kalıplar şekillendirdikleri ele­manlara göre, harpuşta, denizlik, hatıl, lento, Kolon, kiriş, döşeme, temel, duvar, merdiven kalıpları gibi isimlendirilir re elemanın dış yüzey ölçü­leri kalıbın iç yüzey ölçüleri olarak alınır.

Harpuşta Kalıbı

Kagir duvarların üzerine yapılacak beton veya mozaik gibi yapık taç harpuştaların düzgün olması için rendeli ve yağlanmış tahtalar kullanılır. Harpuştada damlalık yapılması istendiğinde çeyrek daire kesitle dam­lalık çıtası taban tahtasına çakılır. Kanat tahtası taban tahtasına dik olarak dıştan çakıldıktan sonra, yüksekliği az olan yerlerde 6.0-100 cm aralıklarla konulan dikmeler üzerine oturtulur. Yüksekliği fazla olduğun­da kalıbı desteklemek üzere duvara takozlar çakılır. Karşılıklı duran ka­lıpların açılmasını önlemek üzere 100-150 cm aralıkla kanca demirleri ko­nur veya ahşap gergi çıtaları çakılır.

Denizlik ve Parapet Kalıpları

Yapık taş olarak yapılan denizlik veya, parapetlerin kalıplarında ren­delenmiş tahtalar veya metal profiller kullanılır. Taban ve kanat tahta en pencere boyuna göre hazırlandıktan sonra birbirine ölçülere uygun şekilde ve denizlik taban tahtası üzerine damlalık çıtası çakılır. Kalıbın yerine konması için yüksekliği az ise dikmeler, fazla ise duvara çakılan takozlardan faydalanırlar. Ka­bın açılmasını önlemek üzere karşılıklı konulan kanatlar kanca demiri ile sıkılır. Gerektiğinde ahşap kasaya gergi çıtaları ile bağlanabilir.

Hatıl Kalıbı

Kagir yığma duvarlarda betonarme hatıl yapabilmek için duvarın iki yanına hatıl yüksekliği kadar genişlikteki tahtalarla kalıp yapılır. Betonarme çelik teç­hizatı yerleştirildikten sonra gergi telleri 80-120 cm ara ile konur ve üstten gergi çı­taları çakılır.Metalden yapılan hatalarda 150-250 cm boyunda üst ve alt kenarlarına köşebentler konulmuş saç kanatlar kullanılır. Kanatların üstüne 100-150 cm aralıkta konulan ayarlı gergiler kalıbın açılmasını önler.

Lento Kalıpları

Kagir yığma yapılarındaki kapı ve pencere lento kalıpları düz veya dişli ola­rak yapılır. Kalıp taban tahtaları 80-120 cm ara ile konulan başlıklar üzerine otur­tulur ve kanat tahtaları yandan çakılır. Lento genişliğine göre başlıkların altına tek veya çift dikmeler konur.

Kolon Kalıpları

Kolonlarda kalıp, beton dökülürken yanlardan basıncı önler. Be­tonarme kolonlar kare, dikdörtgen, çokgen ve daire kesitinde yapılır. Kalıp kaplama tahtaları Kolon yüksekliğince 40-90 cm aralıklarla çakılan, kuşaklarla çevrilerek bir çember meydana getirilir. Kalıp yapılırken ko­lon kalıbının içine dökülecek talaş ve diğer pislikleri tabandan dışarı al­mak İçin kalıbın bir yüzeyinde alttan 15-20 cm'lik yükseklikte açık bırakılır. Beton dökülmeye başlamadan önce bu boşluk parça tahta ile kapa­tılır. Kolonlar sonradan sıvanmayacak ise kanat yapımında rendeli tahta kullanılır ve yağlanır.

Kare ve dikdörtgen kesitli kolonlarda kanat için bir tahta genişliği yeterli değil ise iki veya daha fazla tahta yan yana getirilir ve Özerleri­ne 4,0-60 cm aralıklarla klapalar çakılır. Betonarme çelik donatımı sık olan ve aşağıya betonun dökülmesi zor olan kolonlarda bir kanat açık bırakı­lır ve beton yukarıdan aşağıya doğru döküldükçe parça tahtalar çakılır.Genişliği fazla olan kolonlarda klapaların dışından destek dikmeleri konur ve dikmelere dışından kuşaklar çakılır.Ko­lon kalıplarının kolaylıkla çember içine alınabilmesi için ayarlı demir çer­çeveler veya bulonlar kullanılır. Kolonların üstlerine genişliğinden dana dar kiriş oturtacak ise kiriş kalıbı için açık bırakılır.

Çokgen kesitli kolon kalıplarında kanat tahtaların kenarları pattan­dırlar ve kuşaklama kesit şekline göre yapılır. Daire kesitli kolonlarda kalıp kaplaması çıtalardan yapılır. Çapı küçük olan yuvarlak Kolonlarda kuşak karşılıklı konulan iki parçadan yapılabilir. Çapı büyük olanlarda kare veya çokgen şeklinde yapılan dış kuşak içinde kavisi parçalar ça­kılır.Daire kesitli kolon kalıplan için atermit borular kul­lanılabilir. Kalınlıkları 6-18 mm arasında değişen atermit borular kolon yüksekliği kadar uzunlukta kesilir, alt ve üst uçlan da boru dış çapına göre hazırlanan kuşaklarla yerine tespit edilir. Boru içine çelik donatım yerleştirildikten sonra, beton kova veya hortumla dökülür ve vibratörle sıkıştırılır. Ahşap kalıptan masraflı olmasına karşın, düzgün bir yüzey elde edildiği, sıva yapılmasına gerek kalmadığı için daire kesitli kolon yapımında tercih edilir.

Kiriş Kalıpları

Kagir, karkas ve yığma yapılarda betonarme kirişler ekseriye be­tonarme döşemelerle birlikte ve nadiren münferit olarak yapılır. Kalıp, dökülen betonun ağırlığım taşır ve aynı zamanda yanlara basıncı Önler. Betonarme kirişin kesiti büyük olduğunda 100 -150 cm ara ile konulan dikmeler üzerine boylama kirişleri konur ve başlıklar ızgara şeklinde 40-90 cm aralıklarla çakılır. Ayrıca kiriş yüksekliği fazla olduğunda or­tadan 100-150 cm aralıklarla tel gergiler konur.Betonarme karkas yapılarda kirişler kolonlar üzerine oturtulduklarında kiriş, kolon ve döşeme kalıplan bir bütün olarak yapılır.

Döşeme Kalıpları

Betonarme döşemeler yığma yapılarda yük taşıyan duvarlar ve kar­kas yapılarda kirişler üzerine oturtulur. Davarlara oturtulan betonarme döşemelerde, döşeme ve hatıl kalıbı birlikte yapılır. Betonarme iskeleti yapılarda döşeme kalıbı çoğunlukla sütun ve kiriş kalıplan ile birlikte yapılır. Döşeme kalıplan, Üzerine gelecek betonarme elemanın ağırlığını taşır. Bu nedenle, dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur ve çaprazlar ça­kılır. Bu kirişlerin altına uçlarda ahşap ve arada ayarlı boru dikmeler yerleştirilebilir veya çaprazları borudan yapıldığında tüm dikmeler ayar­lı borulardan konulabilir. Dikmelerin üstüne kalıp esas kirişleri oturtu­lur ve her ikisinin yan yüzeylerinden çakılan çaprazlama ile bağlanır. Iz­gara kirişleri 40-60 cm aralıklarla esas kirişler üzerine dizilir ve yanlar­dan çakılır. Kirişli betonarme döşemelerde ızgaraların uçları kiriş kalıbı­nın yan tarafına çakılan ve takozlarla desteklenen kirisin üzerine oturtulur. Izgara kirişleri üzerine kalıp tahta veya levhaları konur ve çivilenir.Bloklu yapılan döşemelerde kullanılan kil veya beton blok­ların altına kalıp kaplaması yapılması gerekmez. Yalnız ızgaralar üze­rinde blokların ek yerinin ve kirişlerin altına yeterli genişlikte tahtalar konulur. Asmolen döşeme kalıbının kolaylıkla yapılması ve aynı kalıbın bozulmadan ve şekli değişmeden defalarca kullanılması istendiğinde me­tal kalıplar tercih edilir.Çok katlı veya aynı projenin uygu­landığı binalarda özellikle bloklu veya asmolen döşeme kalıp iskelelerinin kurulabilmesi ve sökülebilmesi için portatif olması tercih edilir. Bu kalıp­larda 3-5 m uzunluğunda ve kat yüksekliğine göre yapılan çelik veya ah­şap sehpalar 2-4 m aralıklarla konur ve üzerine kalas kirişler 40-50 cm aralıklarla yuvalarına oturtularak yerleştirilir.

Temel Kalıpları

Beton veya betonarme temeller zemine oturtulduklarından yalnız te­melin yan yüzeylerinin şekillendirilmesi ve yan basıncı karşılaması için kalıp yapılır. Temelin şekline göre temel yüksekliğince yan kanatlar hazırlanır. Kanatların alttan açılmalını önlemek üzere kanatlara paralel ko­nulan kuşak kirişlerinin dış kenarlarından kazıklar 100-200 cm ara ile ze­mine çakılır. Kanatlara dıştan destekler çakılarak dik durması sağlanır ve içine çelik donatım konulduktan sonra üzerine gergi çubukları 50-100 cm ar& ile çakılarak açılmaları önlenir. Kademeli yapılan betonarme temellerde üst kademenin yanal yüzeyi için yapılan kanatlar alttan veya yandan desteklenir. Bu şekiller temellerde beton dökülürken kademe yü­zeyinde taşma yapmaması için kademe seviyesine kadar döküldükten son­ra bir süre beklenir. Münferit sömeller arasındaki bağ kirişlerinin kalıp­lan ile beraber yapılır.

 

Perde ve Duvar Kalıplan

Beton veya betonarme ile yapılacak istinat veya bina duvarlököarının kalıplarında tahtalar yatay veya dik durumda tutulabilir. Tahtalar dik tutulduğunda sütun kalıplarında olduğu gibi yapılır ve 40-60 cm aralık­larla yatay konulan kuşak kirişlerine çakılır. Duvarın kalınlık ve yük­sekliğine göre kuşak kirişleri dışında 100-150 cm aralıkla dikmeler ko­nur ve kalıbın dik durması için payandalar çakılır. Beton dökülürken ka­lıbın her iki yüzeyine gelen basınç birbirine eşit veya yakın olacaktır ve kalıbın açılmaması için karşılıklı olarak bulonlarla veya tellerle bağlanır.Kalıp tahtaları yatay konulduğunda 40-60 cm aralıklarla konulan dikmelere çakılır ve dikmelerin dışına 100-150 cm aralıklarla ya­tay kuşak kirişleri konur.Tüzeyi sıvanmayacak olan beto­narme duvarların kalıplarında rendeli tahta veya metal levhalar kullanılır. Duvar binanın her katında aynı ölçülerde yapılacaksa kanat ku­şaklarla birlikte pano şeklinde hazırlanır ve defalarca kullanılır Çıplak beton duvarın her iki yüzeyindeki kalıpların karşılıklı bağlanmaları için yüzeyin belirli yerlerinde açılan deliklerden geçirilen, ağızlarına plastik başlık konulmuş galvaniz boruların içine konulan bulonlar kullanılır. Be­tonun kalıp yüzeyine yapışın asını önlemek üzere beton dökülmeden 2-3 gün önce kalıp yağı ile yağlanmalıdır.

Parça basamaklı merdivenlerde her basamak ayrı ayrı döküleceğin­den bir merdiven bulamağının Bekline göre müteharrik bir kalıp hazırlanır.

KALIPLAR HAKKINDA GENEL BİLGİ

Beton çeşitleri oranlarında çimento, su, agrega veya diğer katkı maddeleri karışımından meydana gelir. Beton ile çelik çubukların kaymayacak şekilde birbirine birleştirilmesi ile elde edilen malzemeye de BETONARME denir.

Beton yeni hazırlandığı zaman akıcı ve içine konduğu yerin şeklini alabilen bir karışım olduğundan onu istenilen şekle sokabilmek için sertleşinceye kadar kalıp içinde muhafaza etmek gerekir.

Kalıp, betona istenilen şekli ve boyutu vermek için yapılan ve beton prizini yaptıktan sonra sökülen bir yardımcı olduğuna göre, kolay yapılır ve kolay sökülür olmalıdır. Kalıp üzerine gelen yükleri, sarsıntıları karşılayacak şekilde yapılıp ucuza mal edilmeli, diğer katlarda da tekrar kullanılabilmelidir.

Kalıp ahşap ve metal malzemeden yapılmaktadır. Metal malzeme pahalı ve şekil değişimi zor olduğundan büyük ve standart inşaatlarda kullanılmaktadır. Ülkemizde en çok ahşap kalıplar yapılmaktadır. Ahşap kalıplarda çam, köknar ve kavak keresteleri kullanılmaktadır. Kalıpta kullanılacak ahşap güneşe, suya ve yüke karşı koyabilme, fazla şekil değişimi yapmamalıdır. Bu bakımdan en çok çam ağacı mamulleri kullanılır. Çam keresteleri de işin önemine göre 1.2.3. üncü sınıflardan seçilerek kullanılır. Genellikle 2. sınıf kereste kalıpta kullanılır. Kereste de en çok kalıptan çıkınca fazla şekil değiştirmemesi istenir. Bazı bölgelerden çıkan keresteler (Ege Bölgesi gibi) fazla şekil değişimi olduğundan tercih edilmezler.

Kalıp genellikle iki elemanın birleşmesiyle meydana gelir;

1.      Kalıp yüzü elemanları

2.      İskele elemanları (Dikme ve takviyeler)

1. KALIP YÜZÜ ELEMANLARI

            Kalıp yüzü elemanları olarak 2,5 – 5 cm kalınlıkta, 15 – 20 cm genişlikte tahta ve kalaslar kullanılmaktadır. Ülkemizde öz tatbik edilen rutubete karşı koyan tutkalla imal edilen kontraplak ve sunta levhalar (suni tahtalar), plastik ve kağıt, sac ve alüminyum levhalar bu maksat için kullanılmaktadır.

Kalıp söküldükten sonra üzeri sıvanmadan bırakılan çıplak beton (brüt beton) kalıplarında tahtaların betona temas eden yüzleri rendelenir ve birbirine geçme ile birleştirilerek betonun düzgün çıkması sağlanır.

Kalıp yüzlerine artık yanmış makine yağı veya arap sabunlu su fırça ile sürülerek betonun yapışması önlenir ve düzgün yüz elde edilir.

Kalıp yüzünü meydana getiren tahtalar beton sıkıştırılırken çimento şerbetinin akmasına engel olacak şekilde çakılmalıdır. İşin önemine göre tahta aralarına plastik veya kauçuk maddelerde konulur. Bu tahtalar vibratör tesirine karşı dayanıklı olmalıdır. Kiriş alt ve yan yüzleri ile kolon yüzlerine gelecek kalıp (kanat) birkaç tahta genişliğinde olduğu takdirde yan yana gelen tahtalar klapa (kuşak) denen 2,5x5 veya 2,5x10 cm’lik parçalarla bağlanır. Tahtalar ızgaralara söküm kolaylığı düşünülerek az çiviyle tutturulmalıdır.

2. İSKELE ELEMANLARI

Döşeme kalıbının tahtaları ızgaralar tarafından taşınır. Izgaralar yaklaşık 5x10 – 10x10 cm ebadındadır. Kiriş ve lento kalıp dikmelerinin başlıkları da 5x10 – 10x10 cm ebadındadır.

Izgaralar takriben 1,5 cm ara ile konan kirişlere (belleme) yüklerini verirler. Bunların boyutları ise yük durumuna göre 8x10 – 10x10 – 10x14 cm arasında değişir. Gerek başlıklar gerekse ızgaraların altındaki kirişler dikmeler vasıtasıyla taşınır. Dikme kesitinin en dar kenarı 7 cm’den az olmamalıdır. Kare kesitli veya yuvarlak kesitli yapabilmektedir. Genel olarak döşeme altındaki dikmelerden iki dikmeden birisi, kiriş altında ise üç dikmeden biri ekli olabilir. Ekli dikmeler alanda olabildiği kadar eşit dağılmış olmalıdır. Birden fazla ekli olan dikme kullanılmamalıdır. Düşey dikmelerin ekli yüzleri düz ek şeklinde iyice alıştırılmış olmalıdır. Ek yerleri en az 70 cm uzunluğunda çivili saplamalarla eğilme ve burkulmaya karşı emniyete alınmalıdır.

Yuvarlak ahşaptan dikmeler için her ek yerinde üç, dört köşeli dikmelerde ise dört saplama kullanılmalıdır.

Burkulma tehlikesini önlemek için ek yeri dikmenin ortadaki üçte biri içinde yapılmalıdır. İskele dikme yüklerinin zemine yayılması tekniğine uygun olmalı, çürük ve donmuş zeminlerde özel tedbirler alınmalıdır. Yük aktarmasını ve yayılmasını sağlamak için dikmelerin altına sağlam şekilde ağaç yastık (kadron – kalas) konmalıdır.

ÖNEMLİDİR: (Dikmelerin altına hiçbir zaman taş parçası veya tuğla koyulmamalıdır.)

Kalıp kolay, sarsıntısız tehlikesiz sökülebilecek şekilde düzenlenmeli.

Bunun içinde kamalardan, kum sandıklarından, vidalar, kriko vs. gibi kalıp sökme düzenlerinden faydalanılmalıdır.

Dikmeler normal olarak 1 m ara ile konulur. Her iki istikamette çapraz veya düz kuşaklarla birbirine bağlanması gerekir.

Bir katın kalıbı sökülmeden ayrı bir kereste ile üst katın kalıbının yapıldığı hallerde, dikmeler üst üste getirilmelidir.

Kalıplar yatay kuvvetleri emin olarak zemine aktarabilecek şekilde enine ve boyuna takviye edilmelidir. İskele ve takviyeleri genel olarak üçgen teşkil edecek şekilde düzenlenir. Yerine göre de tel takviye de kullanılmaktadır.

Yer üstü yapılarda kalıp sökülürken bazı dikmelerin yedek olarak yerinde kalması gereklidir. Gerek bu yedek dikmelere ve gerekse bunların üstündeki kalıp tahtalarına dokunulmamalı ve sonradan ilave dikme konulmasına ve sıkıştırmaya müsaade edilmelidir. Kalıp önceden bu özellikte düşünülerek yapılmalıdır.

Her katta yedek dikmeler alt kattakinin üstünde bulunmalıdır. Açıklığı 3,00 m’yi geçmeyen kirişin ortasına bir adet yedek dikme yeterlidir. Döşemelerde ortaya bir adet konur. Ahşap dikme yerine boru veya putrellerden yüksekliği ayarlanabilecek şekilde yapılmış dikmelerde kullanılmakta ve çok ekonomik olmaktadır.

Büyük açıklıklı yapı kısımlarının kalıp ve iskelesi söküldükten sonra tasarlanan biçimi almasını sağlayacak şekilde kalıp ve iskeleye ters sehim verilmelidir.

Beton dökülmeden önce, kalıp içi iyice temizlenmeli, gerektiğinde ıslatılmalıdır. Bu maksatla kolonlarda dipte, konsollarda çıkışta ve derin kirişlerin altında temizleme delikleri bırakılmalıdır. Beton dökülmeden önce ve dökülürken kalıp ve iskeleler iyice kontrol edilmelidir. Kalıp üzerine malzeme istif edilmemelidir.

DİKKAT: Normal yer üstü yapılarında iskele yüksekliği 5 m’nin üstünde veya kalıp yükü fazla olan yapılarda, kalıplar için dayanım hesabı yapılarak elemanların ebatları tayin edilmelidir. Ayrıca kalıp projeleri hazırlanmalıdır.

KALIP SÜRELERİ

Beton döküm işi bitimi ile kalıp sökme arasında geçecek süre kalıp süresidir. Bu süre kullanılacak çimentonun cinsine, betonun kalitesine, su çimento oranına, betonarme yapının yükünün cinsine, etkilerine, büyüklüğüne ve hava şartlarına bağlıdır.

En düşük sıcaklık derecesi + 5 ⁰C olan elverişli hava şartları altında ve normal kalıp sistemlerinin kullanıldığı yerlerde genel olarak aşağıdaki kalıp alma süreleri uygulanır.

Kullanılan Çimento cinsi	Kiriş yan kalıpları, perde kolon köprü ayağı kalıpları	Döşeme kalıpları	Kiriş dikmeleri, büyük açıklıklı döşeme kalıpları
Normal Portland Çimentosu Çabuk sertleşen Portland Çimentosu	3 GÜN	8 GÜN	3 HAFTA
	2 GÜN	4 GÜN	8 GÜN

  

Özel durumlarda, büyük açıklıklı ve büyük boyutlarda yukarıdaki süreler iki katına çıkarılabilir.

Kayan ve yürütülebilen kalıplar veya benzeri metotlarla kullanıldığı, beton vibrasyonla sıkıştırıldığı takdirde veya olağan üstü elverişli hava şartları bulunursa cetvelin ikinci sütunundaki süreler bir miktar kısaltılabilir.

Sertleşme sırasında hava don yaptığı takdirde kalıp alma süresi en aşağı don yapan günler kadar uzatılmalı ve 24 saat içerisinde gölgedeki sıcaklık 0⁰C’ye düşerse o gün için don olayı var kabul edilmelidir. Dondan sonra tekrar işe başlandığında ve özellikle kalıp almaya devam etmeden betonun prizini yaparak yeter derecede sertleştiği veya sert görünüp soğuk etkisi ile tamamen donmuş olup olmadığı araştırılmalıdır.

Yedek dikmeler kalıp söküldükten sonra da normal Portland çimentosu kullanılan yerde 14 gün, çabuk sertleşen portland çimentosu kullanılan yerlerde en az 8 gün daha yerlerinde bırakılmalıdır. Bu sürelerde sıcaklığın + 5 ⁰C’den aşağı düştüğü günler hesaba katılmalıdır. Uygulanan en az 2 deneyle bu süreler sorumlu tarafından azaltılabilir.

KALIP ALMA SIRASI

Kalıp sökmesine ayaklardan ve kolonlardan başlanmalı, daha sonra döşeme ve kiriş kalıpları alınmalıdır.

Dikmeler altındaki kamalar alınarak kalıp laçka hale getirilir. Bu sırada zor kullanmaya, vurarak devirmeye, sarsmaya müsaade edilmemelidir.

BETON VE BETONARME KALIPLARDA DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ NOKTALAR

Kalıplar beton dökülüp sertleştikten sonra söküleceğine göre kolay yapılıp, kolay sökülecek şekilde olmalıdır.

Kalıbın masrafı inşaat masrafını artıracağı için bir kalıptan azami derecede istifade edilmelidir. Gerek yaparken, gerekse sökerken ahşabı en az zaiyat verecek şekilde kullanılmalıdır. (bir kalıp kerestesi en az 3 defa kullanılabilmelidir.)

Kalıp, üzerine dökülen betonun, insanların ve kullanılan araçların bütün yüklerini beton sertleşene kadar hiç değişikliğe uğramadan emniyetle taşımalıdır.

İşi daha kolay yapabilmek için kanatlar (kolon, kiriş vs.) yerde tezgah üzerinde mümkünse makinelerden istifade ederek projesine göre hazırlanıp yağlanırsa zamandan tasarruf edilir.

Kalıp tahtaları kesitindeki yaş halkaları merkezi kalıp yüzüne gelecek şekilde çakılırsa düzgün yüzey elde edilir.

Kalıp söküldükten sonra çiviler ve beton kalıntıları temizlenip tekrar kullanılana kadar düzgünce ebatlarına göre ayrı ayrı istif edilmelidir.

 

BAŞLIKLI DİKME YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Gönye

4.      Metre

5.      Keser

6.      Kalem

7.      Testere

8.      Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Yapacağınız işe uygun dikme, başlık, kulak, kulak ve payanda parçalarını hazırlayınız.

2.      Dikme boyunu kesit resmine göre hesaplayıp kesiniz.

3.      Başlık boylarını kesiniz.

4.      Başlığın ortasını (genellikle) dikmeye gelecek şekilde koyup kulak parçaları ile iki taraftan dikme ile başlığı dörder çivi çakarak bağlayınız. (ÖNEMLİ: Dikme ile başlık arasındaki açı 90⁰ olmalıdır)

5.      Payanda parçalarını iki taraftan 45⁰ veya 60⁰ olarak çakınız.

6. Araç ve gereçleri toplayınız.

KALIP KANADI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem Parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Gönye

4.      Metre

5.      Keser

6.      Kalem

7.      Testere

8.      Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Yapacağınız kalıp kanadı ölçülerine uygun araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      Kanat genişliğini verecek şekilde uygun tahtaları yanyana getiriniz.

3.      Aynı kalınlıkta 2,5 x 5 veya   3 x 10 kesitindeki klapaları kanat genişliğinden tahta kalınlığı kadar uzun boyda kesiniz.

4.      Hazırlanan klapaları tahta ucundan 10 cm içeride ve 40-60 cm aralıklarla tahta üzerine koyunuz.

5.      Yanyana gelen tahtaları elle veya işkence ile sıkıştırıp, klapalarla şaşırtmalı olarak bir tahtaya iki çivi gelecek şekilde çakınız.

6.      Çivileri arka taraftan elyaf istikametinde bükünüz.

7.      Kanat boylarını ölçüsüne göre gönyesinde kesiniz.

8. Araç ve gereçleri yerlerine kaldırınız.

KOLON, KİRİŞ VE DÖŞEME KALIBI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Pala testere

5.      Su düzeci

6.      Kalem

7.      Keser

8.      Metre

9.      Gönye

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1. Kolon ve kiriş kesitlerini çiziniz.
2. Lüzumlu araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.
3. Kolon kanatlarını hazırlayınız.
4. Kiriş taban tahtaları ve kanatlarını hazırlayınız.
5. Hazırlanan kolon kanatlarını birbirine çivi ile tutturunuz, açık yüzü de çıta ile iki uca yakın çakınız.
6. Kolon kalıbını dikey olarak yerlerine koyup iki istikametten takviyelerle bağlayınız.
7. Kolon yüksekliklerini ip çekerek işaretleyip fazla kısımlarını kesiniz.
8. Kiriş taban tahtalarını kolon başlarına çakınız.
9. Başlıklı dikmeleri 1,00 m civarında aralıkla yerlerine tespit ediniz. Kamalarla yükseklik ve yataylık kontrolünü yapınız.
10. Dikme, çapraz takviyelerini iki istikametten çakınız.
11. Kiriş yan kanatlarını yerlerine çakınız.
12. Kirişlere ait takviyeleri çakınız.
13. Döşeme kalıbı kirişlerini hazırlayıp, altına dikmeleri 1,00 – 1,50 m ara ile dikiniz. Kamalarla sıkıştırınız.
14. Izgaraları 50 cm ara ile tespit ediniz.
15. Döşeme tahtalarını az çivi çakarak ızgaralara tutturunuz.
16. Kalıp temizliğini yapıp kolon demirleri konduktan sonra açık kalan yüzünü kapatıp kuşakları çakınız.
17. Dikmeleri iki istikametten çapraz takviyelerle bağlayınız.
18. Kiriş yan kanatlarını demir yerleştirildikten sonra döşemeye tel takviyelerle bağlayınız.
19. Kalıbın umumi son kontrolünü yapınız.
20. Araç ve gereçleri kaldırınız.

LENTO KALIBI YAPMA

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Testere, çivi

5.      Keser

6.      Gönye

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Lüzumlu araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      1/1 veya 1/2  ölçekli olarak iş resmini kesit ve görerek çiziniz.

3.      Resimdeki boyutlara uygun olarak kullanılacak parsini yapıp parçaları hazırlayınız.

4.      Hazırlanan dikme ve başlık parçalarını resim üzerine çakıp kulaklarla ve payandalarla tespit ediniz.

5.      Başlıklı dikmeleri yerine koyup, varsa pencere veya kapı altına tutturunuz.

6.      Lento alt tahtasını, ara dikmeleri, yan kanatları, yaneleri, gergi çıtalarını sırasıyla yerlerine çakınız.

7.      lento yüksekliğini ve yataylığını dikme altındaki kamaları ayarlayıp kamaları çivi ile tutturunuz.

8. İş yerindeki araç ve gereçleri toplayıp yerlerine kaldırınız.

HARPUŞTA KALIBI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Sıvacı kancası

6.      Testere

7.      Keser

8.      Metre

9.      Gönye

10.  İp

11.  Çivi

12.  Keser

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Gerekli araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      Kalıp tahtalarının temizlenmiş yüzeylerine tahtanın üstünden 10 cm aşağıda olacak şekilde 5/10 ‘luk temizlenmiş kadronu çakınız.

3.      Kadronun üst yüzüne damlalık çıtasını çakınız.

4.      Hazırlamış olduğunuz kalıp kanatlarını harpuşta yapılacak yerin kenarına terazisinde ip çekerek sıvacı kancalarıyla tespit ediniz. Ayrıca muhtelif noktalardan aşağı düşmemesi için dikmelere çakınız.

5.      Harpuşta meyil tahtalarını kalıp arasına yerleştiriniz.

6.      Getirmiş olduğunuz araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

DENİZLİK VE PARAPET KALIBI YAPMAK

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Testere

6.      Keser

7.      Gönye

8.      Metre

9.      Kalem

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Gerekli araç ve gereçleri işyerine getiriniz.

2.      Tatbikat resmine uygun genişlik ve kalınlıkta denizlik ve parapet tarafının parçalarının içe gelen yüzlerini rendeleyerek hazırlayınız ve birbirine tespit ediniz.

3.      Damlalık çıtasını çakınız.

4.      Denizlik ve parapet yüksekliklerini pencere kasasına işaretleyiniz.

5.      Hazırlanan kanatları yerlerine koyup sıvacı kancası ile tutturup işaretlere göre terazisine getiriniz.

6.      Lüzumu halinde yerden dikmelere kalıpları bağlayınız.

7.      İşyerindeki araç ve gereçleri toplayıp, yerlerine koyunuz.

Dikkat: bina cephesinde ve içinde denizliklerin aynı seviyede olmasına dikkat ediniz.

HATIL KALIBI YAPMAK

1.      Gerekli araç ve gereçleri işyerine getiriniz.

2.      Kalıp kanatlarını hazırlayınız (Harpuşta kalıbında olduğu gibi)

3.      Hazırlamış olduğunuz kalıp kanatlarını muayyen mesafelerde klapaların iki tarafından çivi ile deliniz.

4.      Kalıp kanatlarını hatıl yapılacak duvarın kenarına terazisinde ip çekerek dikilen dikmelere çakınız.

5.      Delik yerlerinden tel geçirip, teli bükerek gerdiriniz.

6.      Kanatları üstten genişlik kontrolü yaparak, kuşaklarla birbirine bağlayınız.

7. Araç ve gereçleri yerlerine kaldırınız.

MERDİVEN KALIBI YAPMAK

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Pala testere

6.      Keser

7.      Gönye

8.      Metre

9.      Kalem

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASABETON VE BETONARME KALIPLARI

TANIMI VE YAPILIŞLARI

Beton ve betonarme elemanların yapılabilmesi için, plastik veya sulu kıvamdaki betona istenilen şekli almaşım sağlamak üzere kalıp Ayarla­nır, yapılarda beton ve betonarmenin kullanılmasını tercih ettiren fak­törlerden biri, betona başlangıçta belirlenen şeklin kolaylıkla verilmelidir, Ahşap ve metalden yapılan kalıplar dökülen beton prizini yaptıktan sonra, kalıp dökülür.

TANIMI

Beton ve betonarme yapı elemanlarının inşasında, yerine dökülen be­tonun projedeki biçimde durmasını sağlamak için kullanılan yüzey kap­lamam ile bu kaplamanın bağlanması ve desteklenmesi için kullanılan par­çalardan meydana getirilen sisteme kalıp denir. Betonarme kalıplan pro­jesine uygun olarak, gerektiğinde çelik çubukların yerine konulup bağ­lanmasını sağlamak, karılmış betona istenilen şekli vermek, prizini ya­pıncaya kadar ağırlığım taşımak ve yanlara basıncını önlemek üzere ge­çici olarak yapılır.

Kagir yığma veya betonarme karkas yapılarda lento, kiriş, döşeme ve merdivenlerin betonları döküldüğünde, beton prizini tam olarak yapın­caya kadar ağırlığını kalıplar taşır. Betonarme temel, kolon, duvar w hatıllarda yan basınçları karşılar. Bir kalıp sistemini meydana getiren kısımlar fonksiyonlarına göre, kaplama ve iskele olmak üzere iki kısma ayrılır.

a.                         Kalıp Kaplaması: Beton veya betonarme yapı elemanına istenilen seklin verilmesini sağlayan, doğal veya yapık tahta, veya metal lev­halarla yapılan kalıp yüzeyidir.

b.                         Kalıp İskelesi: Yeni dökülen betonun kalıp kaplamasına yap­ağı basınç ve yükleri taşıyan kısımdır. Kalıp iskelesi ahşap kama, dikme, kiriş, çapraz kuşaklardan ve ayarlı boru dikmelerle yapılır.

Kalıplar yapılırken aşağıdaki genel kurallara uyulması gerekir.

1.    Kalıpların sonradan söküleceği göz önünde bulundurularak, taşı­dığı betonarme elemanı sarsmadan kolay sökülebilecek şekilde yapılma­lıdır.

2.    Kalıp içine dökülecek betonun basınç ve ağırlığını taşıyabilecek sağlamlıkta, üzerinde çelikler bağlanırken ve beton dökülürken sarsılma­yacak, biçim değiştirmeyecek şekilde olmalıdır.

3.         Kalıp kaplaması için 2,5-3-4-6 cm kalınlığında, 6-20 cm genişli­ğinde tahta ve kalaslar kullanılır. Betonarme elemanın sıvanacaksa rendesiz tahtalarla kaplama yapılır ve tahtalar arasında 1-3 mm aralık bı­rakılır. Beton dökülmeden önce kalıp ıslatılır. Betonarme elemanın yüze­yi sıvanmayacak ise, yüzeyin düzgün olması için rendeli tahtalar aralık çakılır, gerekirse yağlanır veya ıslatılır. Kıvrım olan yerlerde kontr­plak kaplanır. Kaplama için metal levhalar temiz ve yağlanmış olarak kul­lanılır.

4.    Kalıp tahtaları 40-60 cm aralıklarla konulan ızgara kirişlerine, 'başlıklara, klapalara ve kuşaklara, sonradan kolay sökülebilecek şekilde çakılır,

5.    Kiriş, lento ve döşeme kalıplarında ızgara kirişleri, 100-150 cm aralıklarla konulan esas kirişler üzerine oturtulur ve yanlardan çivilenir.

6.         Kirişlerin akına dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur. Ahşap dikmeler, daire veya kare kesitli olarak alınır. Ayarlı boru dikmeler bir­biri içine girebilen 1-11/2 ve 2 inçlik İki parça halinde yapılır. Alt ve Üst uçlarına başlık levhası kaynatılan borular iç içe konularak, istenilen yükseklik sağlanır ve yanlardaki deliklerden en az iki pim konur.

7.         Kalıp yüksekliğinin kolaylıkla ayarlanması ve sökülmesi için dik­melerin altına ahşap çift kâma, kum torbası veya krikolar konur. Dikme­lerin, oturtulduğu zeminin durumuna göre, gerektiğinde altlarına ahşap yastık yerleştirilir.

8.         Dikmelerin dik durmasını ve flabaj zorlamasını önlemek üzere çaprazlar çakılır. Çaprazların eğik olarak çakılmaları, kalıp için gerekli ise de aynı zamanda iskele vazifesini gördürmek için dikmelerin orta yüksekliğinde yatay olarak çakılır.

9.    Dikmelerin eklenmesi gerektiğinde, ek yeri dikme yüksekliğinin üçte birinin üstünde veya altında alınır ve üzerine gelecek yükü taşıya­rak sağlamlıkta eklenir.

10.    Hazırlanan kalıp aynı veya değişik yapılarda çok defa kullanılabilecek, ağırlık ve alan bakımından küçük ise müteharrik olarak yapı­lır. Geniş yüzeylerde, özellikle çıplak beton yüzey elde edilmesi istenilen yerlerde, panolar halinde yapılır ve her defasında temizlenip yağlanarak kullanılır.

            11. Beton dökülüp prizini tam olarak yaptıktan sonra kalıp sökü­lür. Kalıp sökme süresi hava koğuşlarına, betonarme elemanın uzunluk ve hacmine göre değişir. Normal olarak kiriş yanlan 3 gün, açıklığı ar olan döşeme kalıplar 8 gün ve açıklığı fazla olan kiriş ve döşeme kalıp­ları 21 gün bekletilir.

12. Sökülen ahşap kalıp malzemesi temizlenir, kullanma yerlerine veya boyutlarına göre istif edilir. Metal malzemelerden dikmeler ve çap­razlar temizlenir, kaplama olarak kullanılan levhalar temizlendikten son­ra yağlanarak veya boyanarak paslanması önlenir.

Kalıp kaplamasının iç yüzeyi, beton ve betonarme yapı elem anının dış yüzeyini şekillendirecek biçimde yapılır. Kalıplar şekillendirdikleri ele­manlara göre, harpuşta, denizlik, hatıl, lento, Kolon, kiriş, döşeme, temel, duvar, merdiven kalıpları gibi isimlendirilir re elemanın dış yüzey ölçü­leri kalıbın iç yüzey ölçüleri olarak alınır.

Harpuşta Kalıbı

Kagir duvarların üzerine yapılacak beton veya mozaik gibi yapık taç harpuştaların düzgün olması için rendeli ve yağlanmış tahtalar kullanılır. Harpuştada damlalık yapılması istendiğinde çeyrek daire kesitle dam­lalık çıtası taban tahtasına çakılır. Kanat tahtası taban tahtasına dik olarak dıştan çakıldıktan sonra, yüksekliği az olan yerlerde 6.0-100 cm aralıklarla konulan dikmeler üzerine oturtulur. Yüksekliği fazla olduğun­da kalıbı desteklemek üzere duvara takozlar çakılır. Karşılıklı duran ka­lıpların açılmasını önlemek üzere 100-150 cm aralıkla kanca demirleri ko­nur veya ahşap gergi çıtaları çakılır.

Denizlik ve Parapet Kalıpları

Yapık taş olarak yapılan denizlik veya, parapetlerin kalıplarında ren­delenmiş tahtalar veya metal profiller kullanılır. Taban ve kanat tahta en pencere boyuna göre hazırlandıktan sonra birbirine ölçülere uygun şekilde ve denizlik taban tahtası üzerine damlalık çıtası çakılır. Kalıbın yerine konması için yüksekliği az ise dikmeler, fazla ise duvara çakılan takozlardan faydalanırlar. Ka­bın açılmasını önlemek üzere karşılıklı konulan kanatlar kanca demiri ile sıkılır. Gerektiğinde ahşap kasaya gergi çıtaları ile bağlanabilir.

Hatıl Kalıbı

Kagir yığma duvarlarda betonarme hatıl yapabilmek için duvarın iki yanına hatıl yüksekliği kadar genişlikteki tahtalarla kalıp yapılır. Betonarme çelik teç­hizatı yerleştirildikten sonra gergi telleri 80-120 cm ara ile konur ve üstten gergi çı­taları çakılır.Metalden yapılan hatalarda 150-250 cm boyunda üst ve alt kenarlarına köşebentler konulmuş saç kanatlar kullanılır. Kanatların üstüne 100-150 cm aralıkta konulan ayarlı gergiler kalıbın açılmasını önler.

Lento Kalıpları

Kagir yığma yapılarındaki kapı ve pencere lento kalıpları düz veya dişli ola­rak yapılır. Kalıp taban tahtaları 80-120 cm ara ile konulan başlıklar üzerine otur­tulur ve kanat tahtaları yandan çakılır. Lento genişliğine göre başlıkların altına tek veya çift dikmeler konur.

Kolon Kalıpları

Kolonlarda kalıp, beton dökülürken yanlardan basıncı önler. Be­tonarme kolonlar kare, dikdörtgen, çokgen ve daire kesitinde yapılır. Kalıp kaplama tahtaları Kolon yüksekliğince 40-90 cm aralıklarla çakılan, kuşaklarla çevrilerek bir çember meydana getirilir. Kalıp yapılırken ko­lon kalıbının içine dökülecek talaş ve diğer pislikleri tabandan dışarı al­mak İçin kalıbın bir yüzeyinde alttan 15-20 cm'lik yükseklikte açık bırakılır. Beton dökülmeye başlamadan önce bu boşluk parça tahta ile kapa­tılır. Kolonlar sonradan sıvanmayacak ise kanat yapımında rendeli tahta kullanılır ve yağlanır.

Kare ve dikdörtgen kesitli kolonlarda kanat için bir tahta genişliği yeterli değil ise iki veya daha fazla tahta yan yana getirilir ve Özerleri­ne 4,0-60 cm aralıklarla klapalar çakılır. Betonarme çelik donatımı sık olan ve aşağıya betonun dökülmesi zor olan kolonlarda bir kanat açık bırakı­lır ve beton yukarıdan aşağıya doğru döküldükçe parça tahtalar çakılır.Genişliği fazla olan kolonlarda klapaların dışından destek dikmeleri konur ve dikmelere dışından kuşaklar çakılır.Ko­lon kalıplarının kolaylıkla çember içine alınabilmesi için ayarlı demir çer­çeveler veya bulonlar kullanılır. Kolonların üstlerine genişliğinden dana dar kiriş oturtacak ise kiriş kalıbı için açık bırakılır.

Çokgen kesitli kolon kalıplarında kanat tahtaların kenarları pattan­dırlar ve kuşaklama kesit şekline göre yapılır. Daire kesitli kolonlarda kalıp kaplaması çıtalardan yapılır. Çapı küçük olan yuvarlak Kolonlarda kuşak karşılıklı konulan iki parçadan yapılabilir. Çapı büyük olanlarda kare veya çokgen şeklinde yapılan dış kuşak içinde kavisi parçalar ça­kılır.Daire kesitli kolon kalıplan için atermit borular kul­lanılabilir. Kalınlıkları 6-18 mm arasında değişen atermit borular kolon yüksekliği kadar uzunlukta kesilir, alt ve üst uçlan da boru dış çapına göre hazırlanan kuşaklarla yerine tespit edilir. Boru içine çelik donatım yerleştirildikten sonra, beton kova veya hortumla dökülür ve vibratörle sıkıştırılır. Ahşap kalıptan masraflı olmasına karşın, düzgün bir yüzey elde edildiği, sıva yapılmasına gerek kalmadığı için daire kesitli kolon yapımında tercih edilir.

Kiriş Kalıpları

Kagir, karkas ve yığma yapılarda betonarme kirişler ekseriye be­tonarme döşemelerle birlikte ve nadiren münferit olarak yapılır. Kalıp, dökülen betonun ağırlığım taşır ve aynı zamanda yanlara basıncı Önler. Betonarme kirişin kesiti büyük olduğunda 100 -150 cm ara ile konulan dikmeler üzerine boylama kirişleri konur ve başlıklar ızgara şeklinde 40-90 cm aralıklarla çakılır. Ayrıca kiriş yüksekliği fazla olduğunda or­tadan 100-150 cm aralıklarla tel gergiler konur.Betonarme karkas yapılarda kirişler kolonlar üzerine oturtulduklarında kiriş, kolon ve döşeme kalıplan bir bütün olarak yapılır.

Döşeme Kalıpları

Betonarme döşemeler yığma yapılarda yük taşıyan duvarlar ve kar­kas yapılarda kirişler üzerine oturtulur. Davarlara oturtulan betonarme döşemelerde, döşeme ve hatıl kalıbı birlikte yapılır. Betonarme iskeleti yapılarda döşeme kalıbı çoğunlukla sütun ve kiriş kalıplan ile birlikte yapılır. Döşeme kalıplan, Üzerine gelecek betonarme elemanın ağırlığını taşır. Bu nedenle, dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur ve çaprazlar ça­kılır. Bu kirişlerin altına uçlarda ahşap ve arada ayarlı boru dikmeler yerleştirilebilir veya çaprazları borudan yapıldığında tüm dikmeler ayar­lı borulardan konulabilir. Dikmelerin üstüne kalıp esas kirişleri oturtu­lur ve her ikisinin yan yüzeylerinden çakılan çaprazlama ile bağlanır. Iz­gara kirişleri 40-60 cm aralıklarla esas kirişler üzerine dizilir ve yanlar­dan çakılır. Kirişli betonarme döşemelerde ızgaraların uçları kiriş kalıbı­nın yan tarafına çakılan ve takozlarla desteklenen kirisin üzerine oturtulur. Izgara kirişleri üzerine kalıp tahta veya levhaları konur ve çivilenir.Bloklu yapılan döşemelerde kullanılan kil veya beton blok­ların altına kalıp kaplaması yapılması gerekmez. Yalnız ızgaralar üze­rinde blokların ek yerinin ve kirişlerin altına yeterli genişlikte tahtalar konulur. Asmolen döşeme kalıbının kolaylıkla yapılması ve aynı kalıbın bozulmadan ve şekli değişmeden defalarca kullanılması istendiğinde me­tal kalıplar tercih edilir.Çok katlı veya aynı projenin uygu­landığı binalarda özellikle bloklu veya asmolen döşeme kalıp iskelelerinin kurulabilmesi ve sökülebilmesi için portatif olması tercih edilir. Bu kalıp­larda 3-5 m uzunluğunda ve kat yüksekliğine göre yapılan çelik veya ah­şap sehpalar 2-4 m aralıklarla konur ve üzerine kalas kirişler 40-50 cm aralıklarla yuvalarına oturtularak yerleştirilir.

 

Temel Kalıpları

Beton veya betonarme temeller zemine oturtulduklarından yalnız te­melin yan yüzeylerinin şekillendirilmesi ve yan basıncı karşılaması için kalıp yapılır. Temelin şekline göre temel yüksekliğince yan kanatlar hazırlanır. Kanatların alttan açılmalını önlemek üzere kanatlara paralel ko­nulan kuşak kirişlerinin dış kenarlarından kazıklar 100-200 cm ara ile ze­mine çakılır. Kanatlara dıştan destekler çakılarak dik durması sağlanır ve içine çelik donatım konulduktan sonra üzerine gergi çubukları 50-100 cm ar& ile çakılarak açılmaları önlenir. Kademeli yapılan betonarme temellerde üst kademenin yanal yüzeyi için yapılan kanatlar alttan veya yandan desteklenir. Bu şekiller temellerde beton dökülürken kademe yü­zeyinde taşma yapmaması için kademe seviyesine kadar döküldükten son­ra bir süre beklenir. Münferit sömeller arasındaki bağ kirişlerinin kalıp­lan ile beraber yapılır.

 

Perde ve Duvar Kalıplan

Beton veya betonarme ile yapılacak istinat veya bina duvarlököarının kalıplarında tahtalar yatay veya dik durumda tutulabilir. Tahtalar dik tutulduğunda sütun kalıplarında olduğu gibi yapılır ve 40-60 cm aralık­larla yatay konulan kuşak kirişlerine çakılır. Duvarın kalınlık ve yük­sekliğine göre kuşak kirişleri dışında 100-150 cm aralıkla dikmeler ko­nur ve kalıbın dik durması için payandalar çakılır. Beton dökülürken ka­lıbın her iki yüzeyine gelen basınç birbirine eşit veya yakın olacaktır ve kalıbın açılmaması için karşılıklı olarak bulonlarla veya tellerle bağlanır.Kalıp tahtaları yatay konulduğunda 40-60 cm aralıklarla konulan dikmelere çakılır ve dikmelerin dışına 100-150 cm aralıklarla ya­tay kuşak kirişleri konur.Tüzeyi sıvanmayacak olan beto­narme duvarların kalıplarında rendeli tahta veya metal levhalar kullanılır. Duvar binanın her katında aynı ölçülerde yapılacaksa kanat ku­şaklarla birlikte pano şeklinde hazırlanır ve defalarca kullanılır Çıplak beton duvarın her iki yüzeyindeki kalıpların karşılıklı bağlanmaları için yüzeyin belirli yerlerinde açılan deliklerden geçirilen, ağızlarına plastik başlık konulmuş galvaniz boruların içine konulan bulonlar kullanılır. Be­tonun kalıp yüzeyine yapışın asını önlemek üzere beton dökülmeden 2-3 gün önce kalıp yağı ile yağlanmalıdır.

Parça basamaklı merdivenlerde her basamak ayrı ayrı döküleceğin­den bir merdiven bulamağının Bekline göre müteharrik bir kalıp hazırlanır.

KALIPLAR HAKKINDA GENEL BİLGİ

Beton çeşitleri oranlarında çimento, su, agrega veya diğer katkı maddeleri karışımından meydana gelir. Beton ile çelik çubukların kaymayacak şekilde birbirine birleştirilmesi ile elde edilen malzemeye de BETONARME denir.

Beton yeni hazırlandığı zaman akıcı ve içine konduğu yerin şeklini alabilen bir karışım olduğundan onu istenilen şekle sokabilmek için sertleşinceye kadar kalıp içinde muhafaza etmek gerekir.

Kalıp, betona istenilen şekli ve boyutu vermek için yapılan ve beton prizini yaptıktan sonra sökülen bir yardımcı olduğuna göre, kolay yapılır ve kolay sökülür olmalıdır. Kalıp üzerine gelen yükleri, sarsıntıları karşılayacak şekilde yapılıp ucuza mal edilmeli, diğer katlarda da tekrar kullanılabilmelidir.

Kalıp ahşap ve metal malzemeden yapılmaktadır. Metal malzeme pahalı ve şekil değişimi zor olduğundan büyük ve standart inşaatlarda kullanılmaktadır. Ülkemizde en çok ahşap kalıplar yapılmaktadır. Ahşap kalıplarda çam, köknar ve kavak keresteleri kullanılmaktadır. Kalıpta kullanılacak ahşap güneşe, suya ve yüke karşı koyabilme, fazla şekil değişimi yapmamalıdır. Bu bakımdan en çok çam ağacı mamulleri kullanılır. Çam keresteleri de işin önemine göre 1.2.3. üncü sınıflardan seçilerek kullanılır. Genellikle 2. sınıf kereste kalıpta kullanılır. Kereste de en çok kalıptan çıkınca fazla şekil değiştirmemesi istenir. Bazı bölgelerden çıkan keresteler (Ege Bölgesi gibi) fazla şekil değişimi olduğundan tercih edilmezler.

Kalıp genellikle iki elemanın birleşmesiyle meydana gelir;

1.      Kalıp yüzü elemanları

2.      İskele elemanları (Dikme ve takviyeler)

1. KALIP YÜZÜ ELEMANLARI

            Kalıp yüzü elemanları olarak 2,5 – 5 cm kalınlıkta, 15 – 20 cm genişlikte tahta ve kalaslar kullanılmaktadır. Ülkemizde öz tatbik edilen rutubete karşı koyan tutkalla imal edilen kontraplak ve sunta levhalar (suni tahtalar), plastik ve kağıt, sac ve alüminyum levhalar bu maksat için kullanılmaktadır.

Kalıp söküldükten sonra üzeri sıvanmadan bırakılan çıplak beton (brüt beton) kalıplarında tahtaların betona temas eden yüzleri rendelenir ve birbirine geçme ile birleştirilerek betonun düzgün çıkması sağlanır.

Kalıp yüzlerine artık yanmış makine yağı veya arap sabunlu su fırça ile sürülerek betonun yapışması önlenir ve düzgün yüz elde edilir.

Kalıp yüzünü meydana getiren tahtalar beton sıkıştırılırken çimento şerbetinin akmasına engel olacak şekilde çakılmalıdır. İşin önemine göre tahta aralarına plastik veya kauçuk maddelerde konulur. Bu tahtalar vibratör tesirine karşı dayanıklı olmalıdır. Kiriş alt ve yan yüzleri ile kolon yüzlerine gelecek kalıp (kanat) birkaç tahta genişliğinde olduğu takdirde yan yana gelen tahtalar klapa (kuşak) denen 2,5x5 veya 2,5x10 cm’lik parçalarla bağlanır. Tahtalar ızgaralara söküm kolaylığı düşünülerek az çiviyle tutturulmalıdır.

2. İSKELE ELEMANLARI

Döşeme kalıbının tahtaları ızgaralar tarafından taşınır. Izgaralar yaklaşık 5x10 – 10x10 cm ebadındadır. Kiriş ve lento kalıp dikmelerinin başlıkları da 5x10 – 10x10 cm ebadındadır.

Izgaralar takriben 1,5 cm ara ile konan kirişlere (belleme) yüklerini verirler. Bunların boyutları ise yük durumuna göre 8x10 – 10x10 – 10x14 cm arasında değişir. Gerek başlıklar gerekse ızgaraların altındaki kirişler dikmeler vasıtasıyla taşınır. Dikme kesitinin en dar kenarı 7 cm’den az olmamalıdır. Kare kesitli veya yuvarlak kesitli yapabilmektedir. Genel olarak döşeme altındaki dikmelerden iki dikmeden birisi, kiriş altında ise üç dikmeden biri ekli olabilir. Ekli dikmeler alanda olabildiği kadar eşit dağılmış olmalıdır. Birden fazla ekli olan dikme kullanılmamalıdır. Düşey dikmelerin ekli yüzleri düz ek şeklinde iyice alıştırılmış olmalıdır. Ek yerleri en az 70 cm uzunluğunda çivili saplamalarla eğilme ve burkulmaya karşı emniyete alınmalıdır.

Yuvarlak ahşaptan dikmeler için her ek yerinde üç, dört köşeli dikmelerde ise dört saplama kullanılmalıdır.

Burkulma tehlikesini önlemek için ek yeri dikmenin ortadaki üçte biri içinde yapılmalıdır. İskele dikme yüklerinin zemine yayılması tekniğine uygun olmalı, çürük ve donmuş zeminlerde özel tedbirler alınmalıdır. Yük aktarmasını ve yayılmasını sağlamak için dikmelerin altına sağlam şekilde ağaç yastık (kadron – kalas) konmalıdır.

ÖNEMLİDİR: (Dikmelerin altına hiçbir zaman taş parçası veya tuğla koyulmamalıdır.)

Kalıp kolay, sarsıntısız tehlikesiz sökülebilecek şekilde düzenlenmeli.

Bunun içinde kamalardan, kum sandıklarından, vidalar, kriko vs. gibi kalıp sökme düzenlerinden faydalanılmalıdır.

Dikmeler normal olarak 1 m ara ile konulur. Her iki istikamette çapraz veya düz kuşaklarla birbirine bağlanması gerekir.

Bir katın kalıbı sökülmeden ayrı bir kereste ile üst katın kalıbının yapıldığı hallerde, dikmeler üst üste getirilmelidir.

Kalıplar yatay kuvvetleri emin olarak zemine aktarabilecek şekilde enine ve boyuna takviye edilmelidir. İskele ve takviyeleri genel olarak üçgen teşkil edecek şekilde düzenlenir. Yerine göre de tel takviye de kullanılmaktadır.

Yer üstü yapılarda kalıp sökülürken bazı dikmelerin yedek olarak yerinde kalması gereklidir. Gerek bu yedek dikmelere ve gerekse bunların üstündeki kalıp tahtalarına dokunulmamalı ve sonradan ilave dikme konulmasına ve sıkıştırmaya müsaade edilmelidir. Kalıp önceden bu özellikte düşünülerek yapılmalıdır.

Her katta yedek dikmeler alt kattakinin üstünde bulunmalıdır. Açıklığı 3,00 m’yi geçmeyen kirişin ortasına bir adet yedek dikme yeterlidir. Döşemelerde ortaya bir adet konur. Ahşap dikme yerine boru veya putrellerden yüksekliği ayarlanabilecek şekilde yapılmış dikmelerde kullanılmakta ve çok ekonomik olmaktadır.

Büyük açıklıklı yapı kısımlarının kalıp ve iskelesi söküldükten sonra tasarlanan biçimi almasını sağlayacak şekilde kalıp ve iskeleye ters sehim verilmelidir.

Beton dökülmeden önce, kalıp içi iyice temizlenmeli, gerektiğinde ıslatılmalıdır. Bu maksatla kolonlarda dipte, konsollarda çıkışta ve derin kirişlerin altında temizleme delikleri bırakılmalıdır. Beton dökülmeden önce ve dökülürken kalıp ve iskeleler iyice kontrol edilmelidir. Kalıp üzerine malzeme istif edilmemelidir.

DİKKAT: Normal yer üstü yapılarında iskele yüksekliği 5 m’nin üstünde veya kalıp yükü fazla olan yapılarda, kalıplar için dayanım hesabı yapılarak elemanların ebatları tayin edilmelidir. Ayrıca kalıp projeleri hazırlanmalıdır.

KALIP SÜRELERİ

Beton döküm işi bitimi ile kalıp sökme arasında geçecek süre kalıp süresidir. Bu süre kullanılacak çimentonun cinsine, betonun kalitesine, su çimento oranına, betonarme yapının yükünün cinsine, etkilerine, büyüklüğüne ve hava şartlarına bağlıdır.

En düşük sıcaklık derecesi + 5 ⁰C olan elverişli hava şartları altında ve normal kalıp sistemlerinin kullanıldığı yerlerde genel olarak aşağıdaki kalıp alma süreleri uygulanır.

Kullanılan Çimento cinsi	Kiriş yan kalıpları, perde kolon köprü ayağı kalıpları	Döşeme kalıpları	Kiriş dikmeleri, büyük açıklıklı döşeme kalıpları
Normal Portland Çimentosu Çabuk sertleşen Portland Çimentosu	3 GÜN	8 GÜN	3 HAFTA
	2 GÜN	4 GÜN	8 GÜN

  

Özel durumlarda, büyük açıklıklı ve büyük boyutlarda yukarıdaki süreler iki katına çıkarılabilir.

Kayan ve yürütülebilen kalıplar veya benzeri metotlarla kullanıldığı, beton vibrasyonla sıkıştırıldığı takdirde veya olağan üstü elverişli hava şartları bulunursa cetvelin ikinci sütunundaki süreler bir miktar kısaltılabilir.

Sertleşme sırasında hava don yaptığı takdirde kalıp alma süresi en aşağı don yapan günler kadar uzatılmalı ve 24 saat içerisinde gölgedeki sıcaklık 0⁰C’ye düşerse o gün için don olayı var kabul edilmelidir. Dondan sonra tekrar işe başlandığında ve özellikle kalıp almaya devam etmeden betonun prizini yaparak yeter derecede sertleştiği veya sert görünüp soğuk etkisi ile tamamen donmuş olup olmadığı araştırılmalıdır.

Yedek dikmeler kalıp söküldükten sonra da normal Portland çimentosu kullanılan yerde 14 gün, çabuk sertleşen portland çimentosu kullanılan yerlerde en az 8 gün daha yerlerinde bırakılmalıdır. Bu sürelerde sıcaklığın + 5 ⁰C’den aşağı düştüğü günler hesaba katılmalıdır. Uygulanan en az 2 deneyle bu süreler sorumlu tarafından azaltılabilir.

KALIP ALMA SIRASI

Kalıp sökmesine ayaklardan ve kolonlardan başlanmalı, daha sonra döşeme ve kiriş kalıpları alınmalıdır.

Dikmeler altındaki kamalar alınarak kalıp laçka hale getirilir. Bu sırada zor kullanmaya, vurarak devirmeye, sarsmaya müsaade edilmemelidir.

BETON VE BETONARME KALIPLARDA DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ NOKTALAR

Kalıplar beton dökülüp sertleştikten sonra söküleceğine göre kolay yapılıp, kolay sökülecek şekilde olmalıdır.

Kalıbın masrafı inşaat masrafını artıracağı için bir kalıptan azami derecede istifade edilmelidir. Gerek yaparken, gerekse sökerken ahşabı en az zaiyat verecek şekilde kullanılmalıdır. (bir kalıp kerestesi en az 3 defa kullanılabilmelidir.)

Kalıp, üzerine dökülen betonun, insanların ve kullanılan araçların bütün yüklerini beton sertleşene kadar hiç değişikliğe uğramadan emniyetle taşımalıdır.

İşi daha kolay yapabilmek için kanatlar (kolon, kiriş vs.) yerde tezgah üzerinde mümkünse makinelerden istifade ederek projesine göre hazırlanıp yağlanırsa zamandan tasarruf edilir.

Kalıp tahtaları kesitindeki yaş halkaları merkezi kalıp yüzüne gelecek şekilde çakılırsa düzgün yüzey elde edilir.

Kalıp söküldükten sonra çiviler ve beton kalıntıları temizlenip tekrar kullanılana kadar düzgünce ebatlarına göre ayrı ayrı istif edilmelidir.

 

BAŞLIKLI DİKME YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Gönye

4.      Metre

5.      Keser

6.      Kalem

7.      Testere

8.      Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Yapacağınız işe uygun dikme, başlık, kulak, kulak ve payanda parçalarını hazırlayınız.

2.      Dikme boyunu kesit resmine göre hesaplayıp kesiniz.

3.      Başlık boylarını kesiniz.

4.      Başlığın ortasını (genellikle) dikmeye gelecek şekilde koyup kulak parçaları ile iki taraftan dikme ile başlığı dörder çivi çakarak bağlayınız. (ÖNEMLİ: Dikme ile başlık arasındaki açı 90⁰ olmalıdır)

5.      Payanda parçalarını iki taraftan 45⁰ veya 60⁰ olarak çakınız.

6. Araç ve gereçleri toplayınız.

KALIP KANADI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem Parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Gönye

4.      Metre

5.      Keser

6.      Kalem

7.      Testere

8.      Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Yapacağınız kalıp kanadı ölçülerine uygun araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      Kanat genişliğini verecek şekilde uygun tahtaları yanyana getiriniz.

3.      Aynı kalınlıkta 2,5 x 5 veya   3 x 10 kesitindeki klapaları kanat genişliğinden tahta kalınlığı kadar uzun boyda kesiniz.

4.      Hazırlanan klapaları tahta ucundan 10 cm içeride ve 40-60 cm aralıklarla tahta üzerine koyunuz.

5.      Yanyana gelen tahtaları elle veya işkence ile sıkıştırıp, klapalarla şaşırtmalı olarak bir tahtaya iki çivi gelecek şekilde çakınız.

6.      Çivileri arka taraftan elyaf istikametinde bükünüz.

7.      Kanat boylarını ölçüsüne göre gönyesinde kesiniz.

8. Araç ve gereçleri yerlerine kaldırınız.

KOLON, KİRİŞ VE DÖŞEME KALIBI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Pala testere

5.      Su düzeci

6.      Kalem

7.      Keser

8.      Metre

9.      Gönye

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1. Kolon ve kiriş kesitlerini çiziniz.
2. Lüzumlu araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.
3. Kolon kanatlarını hazırlayınız.
4. Kiriş taban tahtaları ve kanatlarını hazırlayınız.
5. Hazırlanan kolon kanatlarını birbirine çivi ile tutturunuz, açık yüzü de çıta ile iki uca yakın çakınız.
6. Kolon kalıbını dikey olarak yerlerine koyup iki istikametten takviyelerle bağlayınız.
7. Kolon yüksekliklerini ip çekerek işaretleyip fazla kısımlarını kesiniz.
8. Kiriş taban tahtalarını kolon başlarına çakınız.
9. Başlıklı dikmeleri 1,00 m civarında aralıkla yerlerine tespit ediniz. Kamalarla yükseklik ve yataylık kontrolünü yapınız.
10. Dikme, çapraz takviyelerini iki istikametten çakınız.
11. Kiriş yan kanatlarını yerlerine çakınız.
12. Kirişlere ait takviyeleri çakınız.
13. Döşeme kalıbı kirişlerini hazırlayıp, altına dikmeleri 1,00 – 1,50 m ara ile dikiniz. Kamalarla sıkıştırınız.
14. Izgaraları 50 cm ara ile tespit ediniz.
15. Döşeme tahtalarını az çivi çakarak ızgaralara tutturunuz.
16. Kalıp temizliğini yapıp kolon demirleri konduktan sonra açık kalan yüzünü kapatıp kuşakları çakınız.
17. Dikmeleri iki istikametten çapraz takviyelerle bağlayınız.
18. Kiriş yan kanatlarını demir yerleştirildikten sonra döşemeye tel takviyelerle bağlayınız.
19. Kalıbın umumi son kontrolünü yapınız.
20. Araç ve gereçleri kaldırınız.

LENTO KALIBI YAPMA

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Testere, çivi

5.      Keser

6.      Gönye

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Lüzumlu araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      1/1 veya 1/2  ölçekli olarak iş resmini kesit ve görerek çiziniz.

3.      Resimdeki boyutlara uygun olarak kullanılacak parsini yapıp parçaları hazırlayınız.

4.      Hazırlanan dikme ve başlık parçalarını resim üzerine çakıp kulaklarla ve payandalarla tespit ediniz.

5.      Başlıklı dikmeleri yerine koyup, varsa pencere veya kapı altına tutturunuz.

6.      Lento alt tahtasını, ara dikmeleri, yan kanatları, yaneleri, gergi çıtalarını sırasıyla yerlerine çakınız.

7.      lento yüksekliğini ve yataylığını dikme altındaki kamaları ayarlayıp kamaları çivi ile tutturunuz.

8. İş yerindeki araç ve gereçleri toplayıp yerlerine kaldırınız.

HARPUŞTA KALIBI YAPMAK

Araç ve Gereçler

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Sıvacı kancası

6.      Testere

7.      Keser

8.      Metre

9.      Gönye

10.  İp

11.  Çivi

12.  Keser

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Gerekli araç ve gereçleri iş yerine getiriniz.

2.      Kalıp tahtalarının temizlenmiş yüzeylerine tahtanın üstünden 10 cm aşağıda olacak şekilde 5/10 ‘luk temizlenmiş kadronu çakınız.

3.      Kadronun üst yüzüne damlalık çıtasını çakınız.

4.      Hazırlamış olduğunuz kalıp kanatlarını harpuşta yapılacak yerin kenarına terazisinde ip çekerek sıvacı kancalarıyla tespit ediniz. Ayrıca muhtelif noktalardan aşağı düşmemesi için dikmelere çakınız.

5.      Harpuşta meyil tahtalarını kalıp arasına yerleştiriniz.

6.      Getirmiş olduğunuz araç ve gereçleri yerlerine koyunuz.

DENİZLİK VE PARAPET KALIBI YAPMAK

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Testere

6.      Keser

7.      Gönye

8.      Metre

9.      Kalem

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Gerekli araç ve gereçleri işyerine getiriniz.

2.      Tatbikat resmine uygun genişlik ve kalınlıkta denizlik ve parapet tarafının parçalarının içe gelen yüzlerini rendeleyerek hazırlayınız ve birbirine tespit ediniz.

3.      Damlalık çıtasını çakınız.

4.      Denizlik ve parapet yüksekliklerini pencere kasasına işaretleyiniz.

5.      Hazırlanan kanatları yerlerine koyup sıvacı kancası ile tutturup işaretlere göre terazisine getiriniz.

6.      Lüzumu halinde yerden dikmelere kalıpları bağlayınız.

7.      İşyerindeki araç ve gereçleri toplayıp, yerlerine koyunuz.

Dikkat: bina cephesinde ve içinde denizliklerin aynı seviyede olmasına dikkat ediniz.

HATIL KALIBI YAPMAK

1.      Gerekli araç ve gereçleri işyerine getiriniz.

2.      Kalıp kanatlarını hazırlayınız (Harpuşta kalıbında olduğu gibi)

3.      Hazırlamış olduğunuz kalıp kanatlarını muayyen mesafelerde klapaların iki tarafından çivi ile deliniz.

4.      Kalıp kanatlarını hatıl yapılacak duvarın kenarına terazisinde ip çekerek dikilen dikmelere çakınız.

5.      Delik yerlerinden tel geçirip, teli bükerek gerdiriniz.

6.      Kanatları üstten genişlik kontrolü yaparak, kuşaklarla birbirine bağlayınız.

7. Araç ve gereçleri yerlerine kaldırınız.

MERDİVEN KALIBI YAPMAK

1.      İşlem parçaları

2.      Marangoz tezgahı

3.      Tatbikat resmi

4.      Su düzeci

5.      Pala testere

6.      Keser

7.      Gönye

8.      Metre

9.      Kalem

10.  İp

11.  Tel

12.  Çivi

İŞLEM BASAMAKLARI

1.      Merdiven üst görünüş ve seren açılımlarını çiziniz.

2.      Seren kanatlarını, rıht ve döşeme tahtalarını, dikmeleri, kuşak ve rıht takozlarını hazırlayınız.

3.      Hazırladığınız kanatlara rıht ve basamakları çiziniz.

4.      Sahanlık kalıbını yapınız.

5.      Kanatları sahanlıklardaki yerlerine tespit ediniz.

6.      Merdiven döşeme ızgaralarını ve takviyelerini çakınız.

7.      Rıht tahtalarını çakınız.

8. Gerekli kontrolü yapınız.
9. Araç ve gereçleri yerlerine kaldırınız.